DR CAVİD VELİYEV MEMLEKETLER ARASI İLGİLER TAHLİLLER MERKEZİ
İşgalci birliklerin beton tüneller ve yüzlerce hendekten Kartal Escort oluşan savunma sınırını kısa müddette dağıttı Bunun da ötesinde Azerbaycan SİHA ve kamikaze droneların etkin takviyesi ile işgalci birliklerin askeri teknolojik gücünü yok etti Bundan öbür Azerbaycan ordusu Ermenistan la Yakacık Escort işgal altındaki Azerbaycan topraklarını bağlayan iki koridordan birini görsel olarak denetim altında tutabilen Murovdağ yüksekliğini işgalden kurtardı İkinci koridor olan Laçin koridorunu ise uzaktan toplarla vurabiliyor Hasebiyle işgalci Ermenistan ın Kadıköy Escort işgal bölgelerine silah ve asker göndermesi eskisi kadar kolay değil
Neden artık
26 yıldır işgalin devam etmesine karşın şu ana kadar birinci kez bu çapta bir çatışmanın olması her kes tarafından neden şimdi sorusunun sorulmasına neden oldu Aslında Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in açıklamalarına baktığımız vakit bu çatışmanın neden artık ortaya çıkmasını anlamak mümkündür Birincisi son 26 yıldır Minsk Kümesi çerçevesinde devam eden barış ve tahlil görüşmelerinin sonuç vermemesidir İkincisi Nikol Paşinyan ın başbakanlığı devrinde Ermenistan ın atmış olduğu provokatif adımlardır Nikol Paşinyan iktidara geldikten sonra Cumhurbaşkanı İlham Aliyev le görüşmüş ve bu sıkıntıyı çözmeye niyetli olduğunu açıklamış ve bir müddet istemişti Azerbaycan da güzel niyet göstererek bir müddet vermişti Ama 2019 yılında bir anda Paşinyan idaresi provokatif açıklamalarla gerginliğin artmasına neden oldu Bazılarına nazaran Paşinyan ın maksadı ülke içinde iktidarını pekiştirmek için vakit kazanmaktı ve o vakti kazandıktan sonra açıklamaları radikalleşti Birtakım yorumlara nazaran ise iç siyasette Karabağ ın Ermeni klanı ile girdiği rekabet münasebetiyle radikalleşti Elhasıl Nikol Paşinyan da kendisinden evvelki siyasetçilerden farklı olmadı ve kısa müddette iktidarını korumak ismine radikal ve provokativ telaffuzlara sarıldı
Paşinyan ın 2019 yılın Ağustos ayında Azerbaycan ın işgal altındaki topraklarına giderek Karabağ Ermenistan dır kelamlarını sarf etmesi aslında sonun başlangıcı oldu Akabinde 2020 yılının Nisan ayında işgal altındaki Azerbaycan topraklarında yeni bir yasadışı seçim yapıldı ve Azerbaycan ın tarihi kültürel kenti Şuşa da oyuncak bir yemin merasimi düzenlendi Daha sonra olarak işgal altındaki bölgelerde kurulan kukla idarenin başşehri olarak Şuşa yı ilan edeceklerini söylediler Buna paralel olarak Suriye ve Lübnan da yaşayan Ermenileri nümayişlerine bir halde işgal altındaki Azerbaycan topraklarına yerleştirdiler İşgal altındaki Azerbaycan ın yer isimlerini değiştirdiler ve Azerbaycan ın tarihi yerlerini Azerbaycan Türk kültürüne yabancı olan motifler temelinde restore ettiler Hülasa bir taraftan Azerbaycan ın izlerini işgal altındaki topraklardan silmeye çalışırken başka taraftan Azerbaycan ın bu durumu kabulleneceğini düşündüler
Bunun da ötesinde daima Azerbaycan ı yeni topraklar işgal etmekle tehdit ettiler 2019 yılında Ermenistan ın Savunma Bakanı Davit Tonoyan Nyu York ta Ermeni diasporası karşısında konuşurken Azerbaycan ı yeni topraklar işgal etmekle tehdit etti 2020 yılının Temmuz ayının 14 de Tovuz bölgesine saldırdılar Ermeni yetkililer sık sık Azerbaycan ın güç ve nakliyecilik projelerini vurmakla tehdit ettiler Ağustos ayında bir Ermeni timi sızma teşebbüste bulundu ve tim kumandanı yakalandı Bütün bunlarla Ermenistan Azerbaycan a baskı uygulayarak diplomatik müzakerelerde de üstün taraf olmaya çalışmaktaydı Bu nedenden ötürü Nisan 2020 de Madrid prensiplerinden çekildiklerini ve bundan sonra görüşmeleri bu çerçevede yürütmeyeceklerini duyurdular Ermenistan bütün bunları yaparken Minsk Kümesi eş lideri ülkeleri Ermenistan a karşı hiçbir reaksiyon vermediler ve Azerbaycan ın ikazlarına karşın vermekten kaçındılar
Ermenistan savaşı yaymaya çalıştı
27 Eylül de başlayan çatışmalarda Ermenistan ın işgalci ordusunun geri çekilmesi onun için önemli sıkıntılar yarattı Bunun karşısında Ermenistan bir taraftan savaşı genişletmeğe çalışırken başka taraftan sivillere yönelik akınlar yapmağa başladı Bilhassa Ermenistan topraklarından füzelerle hem sivil amaçları vurdu hem de Azerbaycan ın strateji yerlerini vurmağa çalıştı Ermenistan uzun vakittir bu savaşa ya Rusya yı direk ya da Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü KGAÖ çerçevesinde dahil etmeğe çalıştı Bunun için savaşın Ermenistan topraklarına sıçraması gerekiyordu ve o nedenle füze saldırısını Ermenistan topraklarından yaptı Hedefi Azerbaycan ın Ermenistan ın askeri maksatlarını vurmasını sağlamak ve savaş Ermenistan topraklarında devam ediyor bildirisini vermekti Bu noktada Paşinyan ın 3 kez Rusya Federasyonu Devlet Lideri Vladimir Putin i aramasından sonra Putin bir açıklama yaparak biz KGAÖ çerçevesinde sorumluluklarımızı yerine yetirmeye hazırız ancak savaş Ermenistan topraklarında yaşanmıyor açıklaması Ermenistan acısından tam bir hayal kırıklığı oldu Vladimir Putin in bu açıklamasından hayal kırıklığına uğrayan Ermenistan Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov aracılığı ile süreci lehine dönüştürmeğe çalıştı
Moskova da açıklanan süreksiz insani ateşkes
Aslında çatışmalar başladığı günden Paşinyan daima olarak bütün önderleri arayarak ateşkes sağlanması için çalıştı Dünya önderlerinden ise sorunun tahliline ait teklifler yerine işgali pekiştirecek ateşkes davetleri geldi Bunun da ötesinde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron un birbiri ile çelişen açıklama ve tavırları ise reaksiyonla karşılandı
Rusya Federasyonu Devlet Lideri Vladimir Putin in daveti ile Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov ve Ermenistan Dışişleri Bakanı Zöhrab Mnatsakanyan ortasında ateşkes hakkında bir açıklama ilan edildi Bu bir muahede değildi ve süreksiz bir açıklama idi Dört unsurluk açıklamanın hazırlanması için taraflar ortasında 11 saatlik görüşmelerde açıklanan dört unsurluk bildiriye Ermenistan tarafı kendi koşullarını dahil etmeye çalışsa da başarılı olamadı Moskova nın teşebbüsü ile açıklanan insani ateşkes bildirisi 48 72 saat içinde esir ve cenazelerin değiştirilmesi maksadı taşımaktaydı Bu açıklamanın kalıcı olması için tarafların daha kapsamlı bir ateşkes muahedesi imzalaması gerekiyordu Bu noktada Azerbaycan ın taleplerini Cumhurbaşkanı İlham Aliyev açıklayarak Ermenistan ın işgal altındaki topraklardan çekilmesi için bir takvim sunması bu takvimin AGİT Minsk Kümesi tarafından onaylanması gerektiğini söyledi
Fakat insani ateşkes mutabakatı imzalandığı andan itibaren Azerbaycan da kamuoyu ona güvenmedi Ortak kanı Ermenistan ın temel hedefinin mühlet kazanarak güç toplaması ve tekrar saldırmasıydı Gerçekten ateşkes açıklamasından çabucak sonra Ermenistan a çeşitli ülkelerden silah gönderildiği haberleri yayılmağa başlandı Ateşkesin başladığı gün Ermenistan tarafı gece saat 02 00 da herkesin uyuduğu bir saatte Azerbaycan ın ikinci büyük kenti Gence ye Toçka u füzesiyle saldırdı Bu hücum sonucu 11 sivil hayatını kaybederken 35 kişi de yaralandı
Türkiye sürece dahil olmalı
Azerbaycan resmi yetkililer sürecin başından itibaren Türkiye nin masada olması gerektiğini savundu Cumhurbaşkanı İlham Aliyev yaptığı açıklamalarda Türkiye nin hukuken olmasa da fiilen sürece dahil olması gerektiğini savundu Bunun temel nedeni Fransa ABD ve Rusya dan oluşan Minsk üçlüsünün faaliyetinin sonuç vermemesiydi Türkiye politik ve manevi açıdan Azerbaycan ın haklı gayretini destekleyerek sorunun tahlili açısından değerli rol oynayabileceğini ortaya koydu Türkiye Azerbaycan ortasında imzalanan Stratejik İşbirliği ve Karşılıklı Yardımlaşma hakkında mutabakat da işgalin bitmesi açısından Azerbaycan Türkiye ikilisini kuvvetli kılmaktadır Türkiye de ister politik başkanlar isterse savunma bakanlığından yapılan açıklamada Azerbaycan ın istediği her türlü dayanağı vermeğe hazır olduklarını vurgulaması bu manada verilen açık bildiriydi
Azerbaycan ın bu talebine karşı Ermenistan tarafı Rusya yı sürecin içine daha fazla dahil ederek karşılık vermeğe çalıştı Sergey Lavrov Minsk Kümesi formatının değişmesinin mümkün olmadığını açıklayarak Türkiye nin sürece dahil olmasına karşı olduklarının bildirisini verdi Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan Vladimir Putin i arayarak Rusya barış birliklerinin bölgeye yerleştirme teklifinde bulundu Öte yandan resmi olmayan bilgilere nazaran Moskova da müzakere olunan ateşkes açıklamasında da Ermeni tarafı birebir teklifi yaptı ama Azerbaycan kabul etmedi Bu da kabul görmeyince Ermenistan ateşkesi gözlemlemek ismine gözlemci bir birliğin gelmesi teklifini yaptı Doğal ki bütün bunların gayesi bölgede işgali ve statükonu korumak ismine takviyesi sağlamaktı
Sonuçta Azerbaycan ordusu başarılı bir operasyonla hem askeri hem de diplomatik açıdan durumunu kuvvetlendirdi İşgalin bitmesi için sonuna kadar gideceğiz diyen Cumhurbaşkanı İlham Aliyev eskisi üzere statükonun ve cephe sınırının olmadığını açıklayarak işgali bitirmek konusunda Bakü nün kararlı olduğunu gösterdi Türkiye Azerbaycan ortasında askeri ve savunma teknolojileri alanında işbirliği Ankara nın politik ve manevi takviyesi ise Azerbaycan ın maksadına varması açısından değerli bir dayanak olarak kıymetlendirilmektedir