RABAT AA HALİD MECDUB Polisario Cephesi’nin Fas ile Moritanya ortasındaki Kerkerat Hudut Kapısı’nı geçişlere kapatmasının Escort Kızılay akabinde yine gündeme gelen Batı Sahra Sorunu 1975’ten bu yana çözülmeyi bekliyor
Fas Dışişleri Bakanlığı’ndan 13 Kasım’da yapılan yazılı açıklamada Polisario Cephesi’nin Batı Sahra bölgesindeki Kerkerat Hudut Kapısı’nda son periyottaki Kızılay Escort tehlikeli kışkırtmalarına karşı operasyon başlatıldığı duyuruldu
Fas ordusunun gerçekleştirdiği operasyonda Polisario Cephesi’ne bağlı silahlı milislerle yaşanan karşılıklı çatışma sonrasında Kerkerat Hudut Kapısı’nda güvenliğin büsbütün sağlandığı belirtti
Polisario Cephesi ise sonraki Kızılay Escort Bayan gün Fas ile 1991 yılında Birleşmiş Milletler nezaretinde imzalanan ateşkes muahedesinin iptal edildiğini açıkladı
Polisario Cephesi Genel Sekreteri İbrahim Gali tarafından imzalanan ve Polisario’ya bağlı bir haber ajansında yer alan açıklamada Fas ile ateşkes mutabakatı resmen iptal edildi Bunun sonucunda halkımızın yasal haklarını savunmak için savaş aksiyonları yine devrededir sözleri kullanıldı
Rabat idaresi ise 15 Kasım’da Kerkerat tampon bölgesindeki Moritanya hudut kapısında güvenliğin sağlandığını karşılıklı olarak insan ve mal geçişlerinin başladığını açıkladı
Bu süratli gelişmeler Batı Sahra üzerinde 40 yıldan uzun müddettir devam eden sorun ve çekişmeleri tekrar gün yüzüne çıkardı
İspanya sömürgesine karşı ayaklanmalar
İspanya sömürgesine karşı 1970’te başlayan ayaklanmalar 3 yıl sonra Mustafa Seyyid önderliğinde Polisario Cephesi’nin kurulması ile yeni bir sürece evrildi
Sömürgecileri bölgeden çıkarmak için başlayan isyan Polisario Cephesi’nin bağımsızlık talebi ve silahlı uğraşıyla devam etti
Batı Sahra halkını temsil ettiğini öne süren Polisario Cephesi bölgenin bağımsızlığı için birinci fırsatı Milletlerarası Adalet Divanı’nda elde etti 1975 yılında toplanan Memleketler arası Adalet Divanı Batı Sahra halkının kendi yazgısını tayin etme hakkı olduğunu ilan etti
Bağımsızlık yerine referandum
Uluslararası Adalet Divanı’nın kararı üzerine İspanya bölgede referandum yapmayı önerdi ve çıkacak sonuca bağlı kalacağını taahhüt etti
Uluslararası Adalet Divanı’nın kararı üzerine İspanya bölgede referandum yapmayı önerdi ve çıkacak sonuca bağlı kalacağını taahhüt etti
Uluslararası Adalet Divanı 16 Ekim 1975’te Batı Sahra’nın sahipsiz bir toprak olmadığını Fas Sultanı ile Sahra kabileleri ortasında bağlılık ilgisi olduğu tarafında bir istişare görüşü yayınlandı
Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu ise 22 Ekim 1975’te ilgili tarafların uyuşmazlığı barışçıl yollarla çözmek için müzakereler yürütebileceği istikametinde kararını açıkladı
Yeşil yürüyüş
Referandum kararı alınmasının akabinde Devrin Fas Hükümdarı 2’nci Hasan’ın daveti üzerine 6 Kasım 1975’te 350 bin civarında Faslı Batı Sahra’ya Yeşil Yürüyüş isminde bir yürüyüş düzenleyerek bölgeye girdi Bunun üzerine İspanya referandumdan vazgeçti
Madrid’de 14 Kasım 1975’te İspanya’nın Sahra bölgesindeki sömürgesini sona erdiren mutabakat imzalandı
Batı Sahra’nın kuzey ve orta bölgesini Fas geri alırken güney bölgesi Moritanya’ya iade edildi İspanya 12 Ocak 1976’da Batı Sahra’daki son askerini de bölgeden çekti
İspanya’nın çekilmesinden 6 hafta sonra 27 Şubat 1976’da Polisario Cephesi Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ilan etti
14 Nisan 1976’da Moritanya ve Fas ortalarında Sahra’nın bölünmesi konusunda bir muahede imzalanırken öteki yandan Polisario Cephesi ile ortalarında çatışmalar patlak verdi
Polisario’nun lideri Mustafa es Seyyid 9 Haziran 1976’da Moritanya’nın başşehri Novakşot’a düzenledikleri taarruz sonrası Moritanya güçleri ile girdikleri çatışmada öldürüldü
Moritanya 5 Ağustos 1979’da Batı Sahra’da denetim ettiği topraklardan Polisario Cephesi ile barış muahedesi imzalayarak çekilirken tıpkı ayın 14’ünde Fas bu bölgeleri denetimi altına aldı
Fas Mart ve Ağustos 1980 ortasında Batı Sahra’nın fosfat bakımından güçlü güney topraklarını korumak için 1200 kilometre uzunluğunda bir güvenlik duvarı inşa etti
Fas 27 Eylül 1983’te Batı Sahra bölgesinin kendi yazgısını tayin için referandum yapılmasını kabul ettiğini duyurdu
Dolaylı görüşmeler ve ateşkes
Birleşmiş Milletler BM ve Senegal Lideri Abdu Diyuf’un nezaretinde Nisan 1986’da Fas ile Polisario Cephesi ortasında dolaylı görüşmeler başladı
BM Genel Konseyi 31 Ekim 1986’da çatışmanın tarafları ortasında direkt müzakereler yapılması davetinde bulunan kararı kabul etti
Fas ve Polisario Cephesi çatışmayı çözmek için ortaya koyulan planın kabul edilmesinin akabinde 30 Ağustos 1988’de BM Genel Sekreterinin ateşkes tekliflerini kabul etti
BM Batı Sahra’daki Referandum Misyonu’nun kurulması
Ateşkesi izlemek ve referandumu düzenlemek için bir BM Batı Sahra’daki Referandum Misyonu’nun MINURSO kurulması istikametinde 29 Nisan 1991’de 690 sayılı Güvenlik Kurulu Kararı yayınlandı
Ateşkes mutabakatı 16 yıllık savaşın akabinde 16 Eylül 1991’de MINURSO nezaretinde yürürlüğe girdi
12 Aralık 1993’te ise referanduma katılma hakkı olanların sayımı başladı
3 Eylül 1998’de yurt dışında ikamet eden Sahravilerin haricinde 147 bin kişinin sayılmasıyla kimlik tespiti çalışmaları sona erdi fakat Polisario Cephesi’nin itirazı nedeniyle belgeler askıda kaldı
Özerklik teklifleri hayata geçirilemedi
Fas 10 Mart 2003’te BM temsilcisine konumunu Fas egemenliği altında özerk idareye dayalı bir siyasi tahlil anlayışına nazaran belirlediğini iletti
BM ise Temmuz 2003’te beş yıllık özerk idareden sonra bir bağımsızlık referandum düzenleme teklifini desteklediğini açıkladı bu durum Fas’ın reddettiği bir yol haritası oldu ve hayata geçirilemedi
Rabat 11 Nisan 2007’de BM’ye Fas egemenliği altında Batı Sahra’da genişletilmiş özerklik olması formunda bir teklifte bulundu fakat Polisario bu teklifi kabul etmedi
New York’ta 18 ve 19 Haziran 2007’de iki taraf ortasında birinci çeşit müzakere görüşmeleri yapıldı
Mart 2012’de gayrı resmi müzakerelerin dokuzuncu çeşidi ilerleme kaydedilmeden sona erdi ve 2017’de yine başlayana kadar askıya alındı
Ban Ki moon Batı Sahra konusunda Fas ile aykırı düştü
Fas Mart 2016’da periyodun BM Genel Sekreteri Ban Ki moon’u birebir ayın başında Cezayir’deki bir Sahravi mülteci kampına yaptığı ziyaret sebebiyle eleştirirken Dışişleri Bakanlığı ziyaret sırasında Ban Ki moon’un Batı Sahra’daki durumu işgal sözü ile nitelendirmesini kınadı
13 Mart 2016’da Rabat’ta yüzbinlerce kişi BM Genel Sekreterini tarafsız olmadığı münasebeti ile protesto ederken Ban Ki Moon Fas’ın kendisine yahut BM’ye saygı göstermediğini öne sürdü
İlerleme sağlanamayan görüşmeler
BM’nin Batı Sahra temsilcisi Christopher Ross 6 Mart 2017’de çatışmaya bir tahlil bulmak için harcadığı sekiz yılın akabinde istifasını sundu
Eski Almanya Cumhurbaşkanı Horst Köhler 16 Ağustos 2017’de BM Batı Sahra Temsiciliğini devraldı ve daha sonra Rabat Cezayir ve Polisario Cephesinin merkezinin bulunduğu Cezayir’deki Tinduf kentini ziyaret etti
Cenevre 21 Mart 2019’da BM nezaretinde Fas Cezayir ve Moritanya dışişleri bakanları ve Polisario Cephesinden bir temsilcinin iştiraki ile ikinci çeşit müzakerelere mesken sahipliği yaptı
Koller’in 22 Mayıs 2019’da sıhhat nedenleriyle istifa etmesinden bu yana BM Genel Sekreteri şimdiye kadar Batı Sahra için yeni bir temsilci atamadı
Gerginlik devam ediyor
Fas Dışişleri Bakanlığı’ndan 13 Kasım’da yapılan yazılı açıklamada Polisario Cephesi’nin Batı Sahra bölgesindeki Gergarat tampon bölgesinde son devirdeki tehlikeli kışkırtmalarına karşı operasyon başlatıldığı duyurulmuştu
Polisario Cephesi de 14 Kasım’da Fas ile 1991 yılında Birleşmiş Milletler BM nezaretinde imzalanan ateşkes muahedesinin iptal edildiğini açıklamıştı
