DR DENİZ TANSİ SİYASET BİLİMCİ
Rusya hakkında tarihî manada yapılan değerlendirmelerde Çar Meczup Petro dan Bayburt escort beri sıcak denizlere inme stratejisinden bahsedilir Rusya nın knez likten çıkıp dünya gücü haline gelme imparatorluk kurma hayalinde Osmanlı devletine yaptığı baskılar Boğazlar dan her bir savaş sonrası ödünler istemesi Bilecik escort Ortodoks Hristiyanların haklarını mazeret ederek içişlerimize karışması tarihi manada bilinen gerçeklerdir
Çarlık devri SSCB ve bugünkü Rusya Federasyonu nu irdelediğimizde sıcak deniz siyaseti değişmediği üzere yeni özellikler kazanmıştır Lozan Boğazlar bingol escort Sözleşmesi nden şikayetçi olan Rusya 1936 da Montrö de Karadeniz e kıyıdaş devletlere daha fazla haklar verilmesine rağmen tekrar de tatmin olmamıştır Osmanlı devletine Türkiye Cumhuriyeti ne karşı koskoca Rusya Boğazlar da boğazından sıkıştırılıyor suçlamasıyla daima tehditkar bir hal takınmıştır
İkinci Dünya Savaşı sonrasında da SSCB Rusya sının Boğazlar ve Kars Ardahan taleplerinde Türkiye nin Batı Bloğu üyesi olması ve NATO ya girmesinde bu baskıların kıymetli yeri vardır
SOĞUK SAVAŞ SONRASI DÖNEM
Soğuk Savaş sonrasında Rusya Boğazlar ı bir güç geçiş güzergahı olarak kullanmak istemiş Türkiye haklı taleplerle Boğazlar n enerji geçiş güzergahı olarak kullanılmasına karşı çıkmış kampanyalar düzenlemiştir Bakü Ceyhan petrol boru sınırına muhalif kalan Rusya alternatif çizgi olarak Bakü Novorosisk i öne sürmüş üstte değindiğimiz tabanda Boğazlar ı temel bir güç yolu olarak tasarlamış İstanbul başta olmak üzere ülkemizin yerleşim merkezleri yaşamsal tehdit kapsamı içine girmiştir
Türkiye Rusya bağlarında gerek Mavi Akım bugün Türk Akımı nükleer güç S 400 başlığında savunma işbirliği alanında iktisat ve turizm başlıklarında kıymetli gelişmeler kaydedilse de hala Kafkas petrollerinin Doğu Akdeniz e ulaştırılması öte yandan Suriye deki BAAS rejiminin desteklenmesi Libya da Hafter e verdikleri takviye bağlamında kayda paha görüş terslikleri ve rekabet bahisleri yer almaktadır Bakü Ceyhan ı ABD ortaklı olduğu için eleştiren Rusya bu bağlamda Gürcistan ın Türkiye Azerbaycan bağlantılarında boru sınırı ve demiryolu başta olmak üzere pozisyonunu Ermenistan ı Azerbaycan a karşı hareketlendirerek Dağlık Karabağ ın üstüne sevkederek Tovuz a saldırtarak göstermektedir Bir bakıma Doğu Akdeniz deki güç rekabeti Azerbaycan Ermenistan hududunda patlamaktadır
DİKEY EKSENDE YAPILANMA
Öte yandan Rusya Kutuplar ın erimesi sonrasına bağlı olarak Deniz Stratejisi nde dikey eksende bir yapılanmaya gitmiş Kutuplar da ortaya koyduğu askeri sistem ve donanma gücü başlangıç noktası kabul edilirse Baltıklar da Kaliningrad Karadeniz de Kırım ve Doğu Akdeniz de Suriye nin Tartus kentindeki üssü Kutuplar dan Doğu Akdeniz e geniş bir alanda deniz gücünü bir dünya gücü olma yolunda organize etmesini sağlamıştır SSCB devrinde de Suriye aracılığı ile Enver Sedat yollarını ayırana kadar Mısır la Doğu Akdeniz de varlığını gösteren Rusya 2011 de Suriye deki kaos başlamadan evvel 2008 de Gürcistan ile ortasında Kafkas Savaşı sürerken Esad ın Moskova ziyaretinde Tartus u yine açma konusunda Suriye deki BAAS rejimi ile anlaşmıştır Burada dikkat edilmesi gereken konu Doğu Akdeniz Kafkasya ortasında Gürcistan ın Güney Kafkasya da gerilediği Rusya nın Doğu Akdeniz de stratejik adımlarını Tartus la daha somut halde attığı sürecin eş vakitli olmasıdır Yeniden Doğu Akdeniz Kafkasya ve Hazar havzasında yakın tarihte gelişmelerin birlikte sürdüğü kaydedilmiştir
Dolayısıyla Rusya nın Doğu Akdeniz siyasetini tarihî olarak ve deniz stratejisi ile birlikte ele almak gerekmektedir Yalnızca Suriye deki iç savaş ve Rusya Baas ittifakıyla hususa açıklama getirmek boşuna bir efordur
Tam da bu noktada Suriye nin bölgesel müttefiki İran ı da ele almak zarurî hale gelmiştir Kafkasya da Ermenistan la yakın Azerbaycan la aralıklı olan İran baba Esad la geliştirdiği işbirliği sayesinde kurdurduğu Hizbullah ı Lübnan içinde yalnızca devlet içinde devlet olarak değerlendirmemekte tıpkı vakitte Doğu Akdeniz deki uzantısı olarak ileri bir üs bölgesi çerçevesinde kullanmaktadır Bu da hem İsrail e karşı vekalet savaşları nda İran a itibar kazandırırken hem de Lübnan özelinde Suriye de rejime askeri dayanak verilmesini sağlamakta Rusya açısından rahatlama getirmektedir
Bu güç rekabetinde ülkemizi dışlamaya çalışan İsrail Yunanistan Kıbrıs Rum Kısmı ve Mısır ortasında ikili ve çoklu seviyedeki münhasır ekonomik alan mutabakatlarında Lübnan ın da yedekte tutulduğu yüzeyde ABD patentli yeni bir eksen oluşmakta Doğu Akdeniz in dışında Suudi Arabistan BAE başta olmak üzere Körfez ülkeleri de kelam konusu eksene dahil olmaktadır Bununla birlikte Suriye nin şimdi tespit edilmemiş potansiyel doğal gaz yataklarında Rusya nın fiilen kelam sahibi olacağı açıktır İşte tam da bu noktada Türkiye nin Libya ile imzaladığı deniz yetkilerinin sonlandırılması antlaşması ABD patentli yeni eksenin hesaplarını bozmuş Batı dünyasından AB başkentlerinden Türkiye ye yönelik suçlamalar artmış şimdiki olarak Navtex ilan ettiğimiz deniz coğrafyasında Oruç Reis isimli sondaj gemimizin kıyılarımıza 2 km aralıklı alandan başlayan araştırmalarına abartılı reaksiyonlar verilmiştir Burada parantez açarsak işaret ettiğimiz alanda daha evvel de Türk sondaj gemileri araştırmalarda bulunmuş Yunanistan ın argümanının tersine sondaj alanı kıta sahanlığımızda bulunan ve tartışmalı olmayan yerdedir
FRANSA İLE ORTAK SİYASET
En çok ses Fransa dan gelmiştir çünkü Soğuk Savaş istikrarlarıyla anlaşılamayacak biçimde Fransa Rusya Akdeniz de ortak bir siyasetin izinde gitmektedir Libya da Hafter e verilen siyasal ve askeri dayanağın dışında Ermenistan konusunda Fransa Rusya Kafkaslar da da misal bir bakış açısını ortaya koymaktadır AB ve NATO üyesi Fransa nın bu tutumu Macron un NATO nun beyin mevti gerçekleşmiştir kelamıyla tek başına açıklanamaz Soğuk Savaş sonrası eş vakitli çıkar iştirakleri ve çıkar çatışmaları daha açık siyasalar ile realizmin ufuklarında kendisini göstermektedir Bir dipnot düşersek Avrasya stratejisinde Dugin Fransa ve Almanya nın Transatlantik ten Avrasya ya yani Rusya ya çekilmesini stratejik bir amaç olarak ortaya koymuştu
Sözgelimi ülkemiz Suriye de ABD ile yaşadığı çelişkilerle birlikte Libya da izafî olarak daha ölçülü ilgiler yürütmekte ABD ise Libya dahil olmak üzere Türkiye ile münasebetlerinde dengeli olma çabasında olmayan bir bakış açısını daha açık tabanda ortaya koyabilmektedir
Rusya nın Libya daki varlığını arttırması Suriye deki gücünü askeri ve ekonomik açıdan maksimize etmesi tesadüf değildir Çünkü artık Akdeniz gücü haline gelen bir devletten kelam ediyoruz Üstelik global bazda ABD ile rekabet bölgesel yerde farklı aktörlerle işbirliği ve çelişkileri eş vakitle yürüten bir siyaset aklı gündemdedir Burada dikkat edilmesi gereken iç savaş sonrası Suriye deki durumdur Büyük olasılıkla Şam dan Halep e uzanan bir haritada BAAS ın yönettiği İran ın da desteklediği rejim butik Suriye başlığında Rusya için kâfi olacaktır Libya da ise Hafter le işbirliği Afrika derinliğinde yalnızca petrol değil uranyum açısından da Rusya için kıymetli kazanımlar sağlamaya adaydır NATO ve AB üyesi Fransa Rusya nın Afrika açılımı nda da adeta bir öncü olarak yerini almıştır
Türkiye açısından Rusya nın Doğu Akdeniz başta olmak üzere Akdeniz gücü olması tehdit ya da fırsat olmaktan öte olgusal bir süreç olarak ele alınmalıdır Ülkemizin Rusya ile geliştirdiği alakalar rekabet ve işbirliği yüzeyini eş vakitli olarak gündemde tutmaktadır Suriye ve Libya siyasetlerindeki inisiyatifler Akdeniz de ABD ve Rusya ile alakalarda belirli bir duruşla hareket etmeyi sağlamakta ve bölgesel güç bağlamında oyuna dahil olmayı ön plana getirmektedir
Sadece Kafkaslar da değil Akdeniz ve Ortadoğu da da fiili komşumuz haline gelen Rusya ile bağlantılar ortak çıkarlar ve rekabet tabanında eş vakitli sürecektir Tahminen de Soğuk Savaş sonrası siyasetin özeti bu bahiste da kendisini ortaya koymaktadır