Son periyodun çok konuşulan sinemalarından biri Leyla’nın Kardeşleri… Mubi’de gösterime girdikten sonra toplumsal medyada önemli ses getirdi. Daha evvel Türkiye’de Sinema Ekimi’nde gösterilen lakin 75. Cannes Sinema Festivali’nde FIBRESCI mükafatını aldıktan sonra merak uyandıran sinema, Anadolu beşerinin ilgiyle izleyeceği ve kesinlikle etrafından örnekler göreceği öyküsü ile çarpıcı bir tablo ortaya koyuyor. Öyküsünden atmosferine, biçiminden oyunculuğa kadar çok başlıkta tartışılan sinema İran Sinemasının alışıldık akışının yanı sıra uzun müddetiyle de gözü pek bir hal ortaya koyuyor.
Said Rüstayi’nin üçüncü uzun metraj sineması olan Leyla’nın Kardeşleri, lokal bir aile dramından global yorumlar çıkaran ve temelinde söylemek istediğini çok açık biçimde ortaya koyan bir öykü sunuyor. Başroldeki Leyla’nın 4 erkek kardeşi vardır. Hiçbiri hayatta umduğunu bulamamış ve ticari manada başarısızlardır. Anne ve babaları ise alt sınıf ebeveyn olumsuzluklarını taşıyan rövanş biriktiren şahıslardır. Bu rövanşı içinde ve hayatında yaşayan, gününün gelmesini bekleyen ise Leyla’dır.
Leyla, toplumu temsil eden ailenin vicdanı olduğu kadar güç göstergesidir de… İran sinemalarının genelinde olduğu üzere çekirdek ailenin yaşadığı yoksulluk meseleleri üzerinden adalet duygusu ve olgusunun çatışmalarla dolu kıssasını taşıyor, sinema. 160 dakikalık müddetinde bir İran meskeninin içinde uzun diyaloglar ve hesaplaşmaların yanı sıra gövde gösterisinin temsili olan düğün sahnesi ile de izleyiciye uzun gelmeyen bir aksiyonun içinde hissediyorsunuz. Aksiyon tipinde olmayan sinemalar için bu kadar uzun mühlet ekseriyetle dezavantajdır fakat Leyla’nın Kardeşleri’nde Leyla’nın tarafında olmakla olmamak ortasında gidip gelerek iç aksiyonun tokatlarını hissediyorsunuz.
Filmde ağır ve çok bariz tonda bayan rövanşizmi kelam konusu. Ataerkil toplumun bayanı koyduğu nokta ve erkeklerin mesken içinden topluma kadar uzanan kör hallerinin yorumu olan öykü boyunca Leyla’nın gerisine takılarak taraf oluyorsunuz. Ekonomik koşulların insanları getirdiği noktanın serzenişi de olan sinemada temel sıkıntının para değil var olmak olduğunu fark etmemiz isteniyor. Yer yer bu istek fazlaca belirginleşiyor. Sinema lisanının dezavantajı haline dönüşen didaktik ögeler oyunculuk ve atmosfer ile giderilse de ağızda nâhoş bir tat bırakıyor.
Filmle ilgili değerlendirmeler ekseriyetle olumlu olsa da iftar-tefrit ortasında gidip gelen bir yelpaze kendini gösteriyor. Çok olumsuz yorumların şenlik takipçileri ve az sayıda eleştirmenden gelmesi garip bir durum. Çünkü makus bir sinemadan bahsetmiyoruz. Güzel fakat başyapıt olmayan bir eser kelam konusu. Cannes’dan eleştirmenler mükafatı almış olması sinemanın tanıtılması açısından kıymetli. İran’da yasaklanmış olması da sinemaya dair dikkat cazip ögelerden. ‘Yasaklanma’ olgusu İran’da yapılmış bir sinema için ziyadesiyle avantajlı. Leyla’nın Kardeşleri de bu çizgide kendi PR’ını hakkıyla yürütüyor.
Filmin oyunculukları dikkat çeken noktalardan. Asghar Ferhadi’nin sinemalarından tanıdığımız Taraneh Alidoosti, Leyla karakterine verdiği ruh ile sineması sırtlayan kişi olarak göze çarpıyor. İran sinemalarında görmeye alıştığımız doğal oyunculuğu bütün takımda gözlemlemek de sinemanın artılarından. Navid Mohammadzadeh de gerçek oyunculuğu ile artı puana katkı sağlıyor. İran sinemalarının tanınan siması Payman Maadi ise farklı bir rol ile karşımıza çıkıyor ve takdiri hak ediyor.
Leyla’nın Kardeşleri, İran sinemalarının Batı’da takdir görmesi için gerekli bütün kaideleri taşıyor. Sineması olumsuzlamak için değil tespit olsun diye bunlardan da bahsetmek gerek. Ataerkil İran toplumunda babasına tokat atan, annesine küfreden orta yaş bir kız çocuğunun ‘direnişi’, Batı dediğimiz zihin yapısında yaşayan herkesin ziyadesiyle güzeline gidecek cinsten. Elbette bu Leyla’nın öyküsünün yanlış tespitlerle dolu olduğu manasına gelmiyor. Esasen sanat da böyledir. Hem o denli hem bu türlü yahut o denli de bu türlü de kıymetlendirilebilir. Sanat yapıtının içindeki zenginlik bundan. Sinemanın İran toplumsal yapısına dair acımasız eleştirisi ve yasaklanmış olması sağlıklı değerlendirmelerin önüne geçebiliyor. Tam da bu sebepten, sineması izlemeden evvel yorumlara göz atmamak gerekiyor. Umarız ki bu yazıyı sineması izledikten sonra okursunuz. Aksi takdirde biz de yönlendirmeye dahil olmuş bulunacağız.
Neticede Leyla’nın Kardeşleri’nin yeterli bir sinema olduğunu lakin abartıldığını söylemek de boynumuzun borcu.