Suudi Arabistan ile İran’ın yedi yıl sonra diplomatik bağlantıları yine tesis etme kararı almasının yankıları sürüyor. Global bir güç olma yolunda ilerleyen Çin’ in arabuluculuğu ile gerçekleşen bu tarihi adım Ortadoğu’da pek çok ülkeyi direkt doğruya etkileyecek. Pekala uzun vadede Riyad ve Tahran’ın yakınlaşması bölgeyi nasıl etkileyecek? Katar Üniversitesi öğretim üyesi ve Atlantic Council’de kıdemli araştırmacı Dr. Ali Bakir, Riyad ve Tahran yakınlaşmasının İsrail’in İran’ı vurma planını ve Suudi Arabistan ile olağanlaşma emellerini baltalayacağını söz etti. Milletlerarası alakalar uzmanı Mısırlı akademisyen Dr. Essam Abdelshafy, bu mutabakattan İran’ın daha çıkarlı olacağının altını çizdi. Yemenli siyasi analist ve gazeteci Nabilah Saeed ise 10 yıldan bu yana sıcak çatışmalara sahne olan bölgelerde yaşanacak olan siyasi hareketin argümanlı yahut hayal kırıklığı yaratan birtakım dönüşümler ortaya çıkarabileceğini söyledi.
Katar Üniversitesi öğretim üyesi ve Atlantic Council’de kıdemli araştırmacı Dr. Ali Bakir, birçok değişken nedeniyle Suudi-İran muahedesinin uzun vadeli tesirlerinin kestirim edilmesinin sıkıntı olduğunu belirtiyor. Ali Bakir, “Bununla birlikte, kısa vadede muahede, bölgenin iki kıymetli gücü ortasında tansiyonun düşmesine, Yemen krizinde tahlil ihtimalinin güçlenmesine ve bu iki ülkenin kendi içişleriyle bölgesel önceliklerine yönelmesine yol açacak. Ayrıyeten bölgedeki Bahreyn, Ürdün ve Mısır üzere başka ülkelerin de İran ile diyalog kanalları açmasını teşvik edecek. Öte yandan Riyad ve Tahran yakınlaşması; İsrail’in İran’ı vurma planını ve Suudi Arabistan ile olağanlaşma emellerini baltalayacak” değerlendirmesinde bulunuyor. Kıemli araştırmacı, “Çin’in bölgedeki imajını ve tesirini artırırken ABD’nin bölgedeki pozisyonunu baltalayacak” değerlendirmesini yapıyor. Bu tarihi yakınlaşmanın “Sonuç olarak, birinci sefer Körfez ülkeleri, İran ile neredeyse birleşik bir konuma sahip olabilecek. Her iki ülkeyle de yeterli bağlar sürdüren Katar’ın Körfez’deki pozisyonunu güçlendirecek.”
‘Riyad ve Tahran yakınlaşmasının uzun süreceğini söylemek zor’ diyen milletlerarası bağlar ve siyaset bilimi uzmanı Dr. Essam Abdelshafy, “Çünkü iki ülke ortasında stratejik değil taktiksel siyasi değişimlerle irtibatlı olan bir yakınlaşma kelam konusu” değerlendirmesini yapıyor. Abelshafy, bu yakınlaşmanın devamını ve istikrarını varsayılması halinde, “ Bunun pek çok ülkede yaşanan meselelere bilhassa Irak, Suriye, Lübnan, Yemen ve Bahreyn evraklarına yansımaları olacaktır. Benim açımdan Suudi Arabistan’dan çok İran için çıkarlı çıkacak. Zira İran, Suudi Arabistan ile ortasındaki tansiyonun azalması halinde yaptırım siyasetleri nedeniyle kaybettiklerini yerine koymak ve güç toplamak için daha fazla vakit kazanacak” senaryosuna tartı veriyor. Mısırlı akademisyen, Riyad ve Tahran yakınlaşmasının Kahire’ye yansımalarını, “Mısır’daki rejim için hiçbir şey değişmeyecek. Zira bu basamakta finansman muhtaçlığını sağlamada BAE’ye güveniyor. Değerli ekonomik dallardaki şirketlerin paylarını onlara devrediyor. Öte yandan Mısır’daki idare de Suudi-İran yakınlaşmasının uzun sürmeyeceğini varsayıyor” değerlendirmesiyle özetliyor.
Yemenli siyasi analist ve gazeteci Nabilah Saeed, Suudi Arabistan ve İran yakınlaşmasının tesirinin uzun vadede kestirim edilemeyeceğinin altını çizdi. Saeed, “Ancak kısa vadede on yıldır sıcak çatışmaların yaşandığı bölgede siyasi bir hareket gerçekleşecek. Bu tansiyonların tahminen de en büyük nedenin Suudi Arabistan ile İran ortasındaki kapalı çatışma olduğunu söyleyebiliriz. Bu yakınlaşmayla Irak, Lübnan, Yemen ve Suriye’deki çatışma ülkelerinde argümanlı yahut hayal kırıklığı yaratan birtakım dönüşümler ortaya çıkabilir. Fakat en acı olan şey, tüm Arap bölgesinin, bilhassa Rusya-Ukrayna savaşından sonra Çin’in bu uzlaşmayı kamuoyuna ilan etmesi için durumlarını tekrar düzenleyen global güç istikrarına tabi olmasıdır” değerlendirmesini yaptı. Haftalardır Yemen’in siyasi geleceği ile ilgili tahlillerin uçuştuğunu tabir eden Saeed, “Ama kimse yaklaşık on yıldan bu yana süren savaş ve istikrarsızlıktan sonra Yemen’de yaşanan büyük insani krizden bahsetmiyor. Durumun vahameti ortada ve bu kriz giderek derinleşiyor. Üstelik bu çöküş rastgele bir biçimde optimist olmayı da öngörmüyor maalesef.” dedi.
Suudi Arabistan Hükümdarı Salman bin Abdülaziz, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’yi Riyad’a davet etti. İran Cumhurbaşkanlığı Ofisi’nden mevzuyla ilgili açıklama yapıldı. Açıklamada Reisi’nin, Tahran-Riyad ortasında varılan bağları olağanlaştırma muahedesinin akabinde Kral Selman bin Abdülaziz’in davetini memnuniyetle karşıladığı bildirildi. Riyad ve Tahran, 7 yıl ortadan sonra 10 Mart’ta diplomatik münasebetlerin iki ay içinde tekrar başlatılması konusunda muahedeye varmıştı.
Suudi Arabistan’dan sonra Bahreyn-İran görüşmeleri yine başlayacak. Manama’nın 11-15 Mart tarihlerinde konut sahipliği yaptığı Parlamentolar Ortası Birlik toplantıları kapsamında, Bahreyn Parlamentosu Lideri Ahmed bin Salman Al-Musallam İran parlamentosu heyetiyle görüştü. İranlı parlamenter İlham Azad, Bahreyn tarafının Meşhed ve Tahran kentlerine hava ilişkilerinin açılması da dahil olmak üzere birçok hususta taleplerini sıraladıklarını söyledi. Diplomatik münasebetlerin en kısa müddette eski haline getirilmesi için adımların atılacağı belirtildi.
