İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Daire Başkanlığı ve Türkiye Muharrirler Birliği’nin düzenlediği 10. İstanbul Edebiyat Festivali’nde roman kısmında ödül alan Mehmet Sabri Genç, kitabı Dünya Bir Gelindir’in ailesinin öyküsü üzerinden 100 yıllık bir geçmişi anlatan edebi bir tarih kitabı olduğunu söyledi. Genç ile bu kitabı nasıl oluşturduğunu ve müellifin gerçeklerden nasıl beslendiğini konuştuk…
Dünya Bir Gelindir’in sizin için nasıl bir ehemmiyeti var?
On dört yıl önce mukaddimesini yazdığım ve bir arada büyüdüğüm bir eser. Yoldaşım, sırdaşım her şeyim. Kendi seyahatimin bütün meşakkatlerini bilinmeyen dehlizlerinde saklayan bir eser. Ayrıyeten birinci romanım ve romanı yazılmayanların, susulanların ve susanların söylemek istediklerinin bizce nasıl yazılabileceğinin bir denemesidir.
GERÇEKLER BİZE MİHMANDARLIK YAPAR
Kitap otobiyografik öğeler taşıyor mu? Bir muharrir gerçeklerden ne kadar beslenir?
Ailemin serencamının birinci kısmı bu. Bu kitap bir üçleme olacak. Yani iki roman daha gelecek akabinde. Birincisi olan Dünya Bir Gelindir ailem üzerinden kadim vakitleri ve hâlleri temsil ediyor. Kitabın girişinde ve sonunda, serüvenin süreceğine dair ipuçları var. 1883-1983 yılları ortasında dünya nasıl dönüştü, bununla birlikte ecdadımın yaşadığı toprakların ruhu nasıl bir hâle büründü ve bu hengamede ailem üzerinden bu topraklarda yaşayan tüm Müslümanlara ne oldu? Keder edindiğim konu bu ve bu manada ikinci ve üçüncü kitapta gerçeklerden bana hakikat kapılarını açmalarını daha çok talep edeceğim. Yapıtta ismi geçen Gedro Efendi büyük dedemdir, oğlu Genco da dedemdir. Genco, babamın babası, Gedro ise Genco dedemin babasıdır. Bu yüzden babama Genco Halef derlerdi. Hakikate giden yollar gerçeklerin gerisinde batındır. Hasebiyle gerçeklerden beslenmeyiz, gerçeklerden bizlere perde ardı için mihmandarlık yapmalarını talep ederiz.
Gedro, Genco, Gassal Mavaş, Hacı Ağa… Karakterlerinizi oluştururken nasıl bir araştırma süreci yaşadınız?
Araştırma süreci yaşamadım. Hayatın ortasında bu türlü bir sürece yer yoktur. Planlanmış yahut araştırılarak kütüphanelerde yazılmış bir eser değil. Bu türlü bir kültürde, yörede ve ailede dünyaya gelmeseydim, bu kitap ortaya çıkmazdı. İşittiğim meseller, öyküler, çocukluğum, serencamım, kültürüm, müşahedeler, hisler hepsi bir ortada bu kitabı ortaya çıkardı. Yazmasam vebali büyük olurdu. Ömrüm yeterse üçlemeyi tamamlarsam, yani 100 yılı yazabilirsem, kendi serencamım ve serüvenimiz üzerinden bu toprakların dünyasının, başına gelenlerin edebî bir tarih kitabı olacaktır bu eser.
Ayna üzere
“Dünya Bir Gelindir” Hâfız-ı Şirâzî’nin bir kelamından yola çıkıyor. Pekala bu romanın okura bildirisi nedir?
Okura tek yahut belli bir bildirisi yoktur. Zira insanların kendi özbilincini bilemem. Her insanın ta derinliklerinde saklı olan niyeti dışa kapalıdır. Bilmem imkânsız. Onlara mesajımı, bu yapıtı bir ayna kabul ederlerse kendileri göreceklerdir. Yapıttaki seciyelerden hangisi ona ayna tutuyorsa, bildirisi o verecektir. Lakin temel bildiri; insanlık tarihinin, dinlerin, bilgeliklerin, aklın yenildiği yerin bildirisi olan “ölüm”ü hatırlatan bildiridir. Günümüzde en çok unuttuğumuz en temelli gerçek olan “ölüm”ün iletisi anlayana kâfi de artar.
