Mustafa ÖZTOP
Almanya’nın Doğu Akdeniz siyaseti, yaklaşık bir ay öncesine kadar AB üyesi Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum İdaresi lehine tartı veren bir durumda, Türkiye ile arabuluculuk rolünde ilerliyordu. Mayıs ayında Merkel mevzu ile ilgili açıklamasında, Güney Kıbrıs Rum İdaresi Cumhurbaşkanı’nın Türkiye’nin faaliyetlerini anlattığını, Almanya’nın bunları onaylamadığını ve Türkiye ile görüşülerek Rum idaresinin çıkarlarının savunulmasının istendiğini, Almanya’nın da bunu yapacağını belirtti. 10 Ağustos’ta Alman Hükümet Sözcüsü Steffen Siebert’in açıklamasında ise, Almanya olarak Türkiye’nin Akdeniz’in doğusunda sismik araştırmalar yapma kararını kaygı ile not ettikleri belirtilmişti.
MACRON’UN ADIMLARI RAHATSIZLIK OLUŞTURDU
İlerleyen süreçte Doğu Akdeniz’de ve Lübnan’da Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un kurtarıcı rolüne soyunan ve dünyaya ileti verircesine, bölgenin kaidelerini göz gerisi eden ve Fransa’nın kapasitesini aşan tutarsız ve müdahaleci yaklaşımı pek çok aktörün reaksiyonunu çekmiştir. Fransa, Libya’da darbeci ve meşruiyeti olmayan bir aktör olarak Hafter’i desteklemektedir. Macron’un Libya’da Fransız petrol şirketlerinin tesirini sürdürmesi maksadıyla ve Hafter’in bölgeye hakim olacağı niyetiyle attığı bu adım son vakitlerde Fransa içinden de reaksiyonlara neden olmaktadır. Lübnan’da basına yansıyan canlı yayın imgelerinde de Macron’un halleri önemli tenkitlere neden olmuştur. Bölge halkını rencide edici ve Lübnan’ı tesiri altında gören Fransız sömürgeci zihniyetini akıllara getirmiştir. Son olarak Türkiye’nin coğrafik varlığını yok sayan tezlerle Akdeniz’in tek hakimi olmak isteyen Yunanistan’a tek taraflı takviye vermekten çekinmeyen Macron, yalnızca Fransa’dan yansılara maruz kalmamış, Fransa dışından da reaksiyonları üzerine çekmeye başlamıştır.
Almanya, Fransa’nın bu tavırlarından rahatsızlığını Avrupa Dış Bağlantılar Kurulu toplantısında ortaya koymuştur. Bu durum AFP’ye konuşan Avrupalı yetkililer tarafından “Almanya, Fransa’nın Doğu Akdeniz’de askeri varlığını artırmasına sıcak bakmıyor” formunda basına yansımıştır. Ayrıyeten Almanya’nın rahatsızlığı, “Almanya bölgede tansiyonun yükselmesini istemiyor” biçiminde basına yansısa da perde gerisinde Almanya-Fransa rekabetinin işaretlerinin olduğu söylenebilir. Zira Macron’un Doğu Akdeniz siyaseti ile, AB’de en büyük rakibi Almanya’nın bir adım önüne geçmek istediği kıymetlendirilebilir. Hem AB’ye liderlik etmek hem de iç siyasette aldığı tenkitlerin üstesinden gelmek isteyen Macron, bölgede rasyonellikten uzak adımlar atmaya başlamıştır. Zira iç siyasette çok sağcı Le Pen, Macron’u Merkel’in gölgesinde Fransa’yı yönetmekle eleştirmektedir. Ayrıyeten Beyrut patlaması sonrası Lübnan’ı ziyaret eden Macron’un AB’den daha çok Trump ile etkileşimde olması, ABD’nin bölgede oluşan boşluğu Fransa ile doldurma istediği ihtimalini akla getirmektedir. Tam da bu noktada son periyotta ABD’nin Almanya’dan askerlerini çekmesiyle artan ABD-Almanya ortasındaki huzursuzlukların ağırlaştığı bir periyotta, Macron’un bu adımlarının Almanya’yı pek çok açıdan rahatsız ettiği düşünülebilir.
Bu gelişmelere bakılarak, Doğu Akdeniz’de Macron’un aşırıcı ve müdahaleci yaklaşımına karşı Almanya’nın dengeleyici bir aktör olarak rol alma eğilimine yöneldiği söylenebilir. Libya’da son yaşanan gelişmeler de bu eğilimi doğrular niteliktedir. Akdeniz’de kıymetli bir aktör olan Türkiye, bölgede jeopolitik dengeyi sağlamak için Almanya’nın bu eğilimini kıymetlendirerek Fransa’ya karşı Almanya’yı bir istikrar aktörü olarak görebilir.
MAAS’IN LİBYA VE BAE ZİYARETLERİ
17 Ağustos’ta Alman Dışişleri Bakanı Heiko Maas, Libya’ya bir ziyaret gerçekleştirdi. Ardından BAE’ye ziyaret gerçekleştiren Maas’ın yaptığı açıklamalar Almanya’nın daha adil bir arabuluculuk durumuna evirildiğini ve Türkiye lehine yük veren bir konuma yöneldiğine işaret etmektedir. Maas’ın Libya ziyaretindeki açıklamaları bu manada kıymetlidir. Maas, Sirte ve Cufra’nın silahsızlandırılmış bölgeler olmasını, petrol alanlarındaki faaliyetlerin başlatılmasını ve ülkede kaynakların dağıtımı konusunda mutabakata varılmasını teklif etmiştir. BAE’nin Hafter üzerindeki tesirini Berlin sürecine uygun olarak kullanmalarını beklediğini açıklamıştır. Libya Başbakanı Serrac ise, Alman Dışişleri Bakanı ile yaptıkları toplantıda kendilerinin Moskova’daki ateşkesi kabul ettiklerini lakin öbür tarafın masadan kalktığını hatırlatmıştır. Ayrıyeten Serrac, Rus paralı askerlerin sayılarının artmasının karşı tarafın tavrını yansıttığını ve AB’nin Libya’ya silah ambargosuna yönelik başlattığı operasyonun Hafter’e yönelik uygulanmadığını belirtmiştir.
Libya ziyaretinin akabinde BAE’ye giden Maas, BAE’ye silah sevkiyatını durdurmaları gerektiğini belirtmiş ve BAE’nin Berlin sürecinde bunu taahhüt ettiğini hatırlatmıştır. Ayrıyeten Libya’ya yönelik silah ambargosunun uygulanması için daha ağır yaptırım kararları alınabileceği bildirisini vermiştir.
ÇÖZÜME AİT ORTAK BAKIŞ
Dışişleri Bakanı Maas’ın Libya ziyaretini kıymetlendiren Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Libya’nın hiçbir yerinde askeri tahlili tercih etmediklerini belirtmiştir. Kalın, Sirte ve Cufra’nın silahtan arındırılması teklifinin çatışmaları önlemek için dikkate alınabilecek âlâ bir fikir olabileceğini düşündüklerini fakat bunun adil ve şeffaf bir formda gerçekleştirildiği takdirde siyasi tahlile yarar sağlayabileceğini vurgulamıştır. Türkiye’nin Rusya ile Suriye’de olduğu üzere Libya’da da yardımlaşabileceğini lakin Rusya inkar etse de Rusya’nın bir taraf olarak Hafter’e takviyesinin açık olduğunu belirtmiştir. Mısır’ın Libya’daki pozisyonuna da değinen Kalın, Mısır’ın Libya’nın komşusu olarak yapan bir rol üstlenebileceğine inandıklarını söylemiştir. Ayrıyeten Mısır, Katar, Almanya, İtalya ve Rusya üzere ülkelerin siyasi görüşmelere katılmasından mutlu olunacağı söz edilmiştir.
Almanya’nın ve Türkiye’nin yaptığı açıklamaların büyük ölçüde birbiriyle benzerlik göstermesi, Almanya’nın Doğu Akdeniz’de konumlanmasına ait kıymetli iletiler içermektedir. Türkiye’nin verdiği bildirilerde Libya’nın inşası manasında Türkiye ve Libya hükümetinin diplomatik görüşme ve mutabakatlarla bulundukları ortak yere dahil olan Katar, İtalya ve Malta’ya Almanya’nın da eklenmesiyle ortak yerin genişletilme çalışmalarının sürdüğü kıymetlendirilebilir. Ayrıyeten bu durum Türkiye’nin bölgede uzlaşı ve diplomasi ile hareket etme uğraşlarının da bir göstergesi olmuştur. Mısır ve Rusya’ya açık bırakılan kapılar ise, bu ülkelerin oluşan bu ortak tabana ahenk sağlayacak biçimde katkı sunmak istedikleri takdirde bu ortak yere dahil olabilecekleri iletisini vermektedir.
Netice itibariyle Almanya’nın Doğu Akdeniz siyaseti, Macron’un aşırıcı ve müdahaleci yaklaşımlarından etkilenmiş ve Fransa’yı dengeleme ve siyasi tahlile katkı sunacak formda daha rasyonel bir yere oturma eğilimine yönelmiştir. Almanya bu hali sürdürürse, bölgede tansiyonu tırmandıran aktörlerin karşısında konumlanan cephe güçlenecek ve siyasi tahlil ihtimaline bir adım daha yaklaşılmış olacaktır. Tüm bu gelişmeler doğrultusunda, Almanya’nın Doğu Akdeniz siyasetinde yaklaşık bir ay öncesine kadar AB üyesi Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum İdaresi lehine tartı veren bir konumdan, Türkiye lehine yük veren bir konuma yönelerek, arabuluculuk rolünü sürdürmek istediği söylenebilir.
