Selim Han Yeniacun
Şanghay Üniversitesi
13 Ağustos tarihinde ABD Lideri Donald Trump ve akabinde İsrail Escort Topselvi Başbakanı Bünyamin Netanyahu nun duyurduğu İsrail ve Birleşik Arap Emirlikleri ortasındaki ilgilerin olağanlaşması ve her iki ülkenin birbirini tanımasına ait bir dizi antlaşma imzalanacağına dair açıklama Doğu Akdeniz ile ısınan Topselvi Escort Bayan Ortadoğu gündemine bomba üzere düştü İsrail in Trump ın kelamda barış planına bağlı olması yasadışı yerleşim inşaatlarına devam etmesi ve işgal planını Kovid 19 pandemisinin yavaşlatmasına karşın faal bir biçimde Topselvi Escort gündemde tutması üzere Filistin Devleti nin egemenlik hakkını ihalelerine karşın yaşanan bu gelişme dünya kamuoyunda geniş bir yankı buldu Her ne kadar BAE ve İsrail yakınlaşması son on senede bilinmeyen kapaklı bir gelişme olmasa da İsrail için rastgele bir odundan uzak bir formda ve ortada mağdur bir Filistin varken yapılmış olması gerek pek çok İslam ülkesinden gerekse Arap halklarından büyük reaksiyon topladı Arap dünyasındaki iktidarların ve toplumların isteklerinin birbiriyle örtüşmediği Filistin sorunu ise İsrail ile münasebetlerin turnusol kağıdı olarak bu olağanlaşma sürecinin de merkezinde yer almıştır Türkiye ve İran yakınlaşmayı en sert lisanla kınarken Ürdün İsrail in işgal tehlikesinin altını çizerek kıymetli bir ikaz açıklaması gerçekleştirdi Umman her ne kadar antlaşmayı siyasal olarak desteklese de Umman Müftülüğü Aksa nın bir pazarlık ögesi olamayacağı formunda bir bildiri yayınladı Öte yandan Bahreyn ve Mısır antlaşmayı memnuniyetle karşılarken Kuveyt Katar ve Suudi Arabistan cephesinden bu yazının ekleme alındığı saatlere kadar resmi bir açıklama yapılmadı
Değişen İsrail Diplomasisi ve Müttefik Arayışları
İsrail kuruluşundan günümüze statik olmayan bir dış siyaset algısı ve en güçlü düşmanına dahi diplomatik kanallardan müdahale edebilecek bir diaspora gücüne sahip olmuştur Savaşlarda cephe daraltma ve ana tartısı bir cepheye verme prensibiyle hareket eden İsrail diplomasi evresinde de tehdit olarak algıladığı güçlere karşı bir çevreleme stratejisinden
bugüne kadar vazgeçmemiştir Dünya siyasetlerin ve dost düşman istikrarlarının evrildiği yere nazaran atak yapan İsrail dış siyaseti Soğuk Savaş ile birlikte NATO bloğu SSCB nin dağılması ve Oslo süreciyle kimi Arap devletleri ve dahi Çin ile bağlantılarını kurarak ve güçlendirerek diplomatik dengelerin genel akışı istikametinde hareket etmiştir Arap Baharı nın getirdiği süreçle birlikte Suriye de düğümlenen süreçten ve İran ın yayılmacılığından faydalanan İsrail 2010 lardaki diplomasi stratejisini ise düşmanımın düşmanı eski düşmanım da olsa dostumdur prensibine oturtmaya çalışmıştır Böylece son on yıllık süreç içerisinde ABD nin Körfez deki güçlü müttefikleri İsrail için de potansiyel ortak olarak algılanmıştır Pek alışılmış ortak ABD işbirliği ve ortak İran düşmanlığı bu algılamadaki en büyük motivasyonu teşkil etmektedir
Körfez deki İsrail Israrı
BAE açısından İsrail ile olağanlaşma gereksinimini manalandırmak gerekirse Muhammed bin Zayed ın İsrail kartını ortaya atmasını sırasıyla körfezde Türkiye Katar ve dahi İran a karşı teminat arayışı Kuzey Afrika da Libya Tunus ve Cezayir de aktiflik gösterme dileği akabinde da Sudan ve Yemen aksında hem Şiilere hem de İhvan a karşı takındığı tavrı takviyeler bir müttefik arama gayreti olarak kıymetlendirebiliriz Bu noktada sorulması gereken soru BAE nin çıkarları olduğunu savunduğu bu cephelerde özgül yükü ile hareket edip etmediğidir M bin Zayed in BAE yi bölgesel liderliğe taşıma üzere bir dileği olsa da emirliklerinin bu türlü bir kapasitesi olmadığı açıktır Her ne kadar Katar üstündeki ablukanın devam etmesi konusunda başka Körfez ülkelerini ikna eden ve bu uğurda ABD ile bile karşıt düşse de BAE nin Arap ülkeleri ortasında önder ülke olma ihtimali yerine bir bölgesel gücü asiste edecek en değerli finans kaynağı olma potansiyeli daha yüksektir Bu sebeple BAE nin taraf olarak bulunduğu kriz bölgelerinde siyasal manada daha esaslı Ortadoğu devletlerini ve bu devletlerin BAE ile olan ortak çıkarlarını irdelememiz aslında İsrail BAE normalleşmesinin kökenini ve varacağı noktayı öngörmemizde bizlere fayda sağlayacaktır
Normalleşme ve işbirliği antlaşmalarının imzalanacağının Donald Trump ve Bünyamin Netanyahu tarafından duyurulmasının akabinde BAE Dışişleri Bakanı Enver Gargaş ın bu antlaşmayı bir kazan kazan antlaşması olarak nitelemesi buna ek olarak Netanyahu nun sırasıyla Mısır Umman ve Bahreyn e antlaşmanın destekçileri olmaları hasebiyle teşekkür etmesi ise BAE nin İsrail Arap olağanlaşması sürecinde yalnızca bir basamak olduğunu apaçık ortaya çıkarmıştır İsrail BAE antlaşmasının imzaları kurumadan Bahreyn ve onun politik kültürel ekseninden çıkmayan Suudi Arabistan ın misal antlaşmalara taraf olmaları mümkündür
FİLİSTİN SİZ ORTADOĞU BARIŞI AMAÇLANIYOR
İsrail BAE antlaşması aslında 2010 lardan itibaren Netanyahu hükümetlerinin ABD dayanağını alarak Ortadoğu da yeni bir ittifak arayışının ve yumuşama atılımlarının saklısı gizlisi olmaksızın ortaya çıkmış halidir İsrail ve Arap devletlerinin Filistin in işgaline karşın normalleştirilme eforları ise birtakım itibar projelerinin tasarlanması ile legal gösterilmeye çalışılmıştır Örneğin Meyyit Deniz Kızıldeniz Su Arıtma Projesi İsrail Ürdün Doğalgaz Çizgisi Projesi Mısır İsrail Teröre Karşı Ortak Güvenlik Tatbikatları Tel Aviv Amman Riyad Abu Dabi Barış Treni Projesi üzere fikirlerle Arap toplumunun nabzını yoklayarak başlamıştır Bunu BAE de düzenlenen ve Israil in sıkça katıldığı memleketler arası spor tertipleri memleketler arası akademik ve siyasi konferanslar takip etmiştir Dahası Suudi Arabistan Bahreyn ve Kuveyt ile ortak bir dış siyaset ekseninde hareket eden BAE 2016 yılında ABD de Israil in de bulunduğu bir hava tatbikatına katılmıştır Körfezdeki örnekleri çoğaltacak olursak 2018 yılında Netanyahu nun Umman ı ziyareti ve iki ülke ortasında bağların tesisi ise yeni Körfez Siyonist ittifakının temellerini atacak atılımlar olmuştur
İsrail ortak düşman ve ortak dost etrafında birleşebileceği Arap devletleri ile uzlaşı arayışı bir gerçeklikken Arap devletlerini bir bütün olarak değil tek tek ele almaktadır İsrail in bugüne kadar başarmış olduğu şey de budur Uyguladığı diplomasinin aktif olup olmamasının ötesinde Arap devletlerini kendisine karşı yek pare olarak düşman ya da dost algısı oluşturmak yerine devletlerin tek tek çıkarlarına odaklanmalarını sağlamak İsrail e mevzi kazandıran stratejidir Böylece Filistin davasının Arap dünyası içerisinde toplu bir formda savunulmasının güçleştiği açıktır
Önemle altını çizmemiz gereken bir öteki husus da tüm bu değerlendirmelerin Körfez Siyonist ittifakının ve İsrail in Filistin deki süregelen işgalinin İsrail ile alakalarını geliştirmek isteyen Arap devletleri tarafından bir ayak bağı olarak görülmesinin sorumluluğu Arap devletlerinin mevcut idarecileri üstündedir İsrail in Golan ı işgalinin Trump idaresi tarafından legal sayılması Kudüs ün ABD tarafından İsrail in başşehri olarak tanınması Trump Planı nın ortaya atılması İsrail in Filistin i işgal planını askıya almadan BAE İsrail ortasında olağanlaşma antlaşmasının gündeme gelmesi üzere gelişmelerin hepsinde ve daha fazlasında Mağrip ten Körfez e kadar Arap halklarının sivil muhalefeti gerek toplumsal medyayı gerekse matbu basını kaplamış durumdadır Buna ek olarak Filistin in işgali gündemdeyken Filistin Devleti nin iradesine gölge düşüren BAE idaresi başta Filistin idaresi olmak üzere Hamas İslami Cihat Filistin Halk Kurtuluş Cephesi Ortak Arap Listesi Bloğu ve Fetih Hareketi üzere Filistin deki pek çok farklı kısımdan de reaksiyon almıştır
Normalleşme sürecinin ve tesirlerinin başka Körfez ülkelerine sirayet edeceği periyotlar çok da uzak gelecekte değildir Filistin davasını ve Filistinlileri önceleyen siyasetlerin bu problem ile dertlenen ülkelerin öncelikli dış politik görevlerinden olduğu üzere diplomatik çerçeve içerisinde masada kalıp diyalog yolu ile propaganda kapasitesini artırmak da değerlidir Trump ın barış planı ekseninde bir tartışmanın Filistin için kabulu imkansızken Trump planına karşı üretilecek argümanların bölgedeki tüm paydaşlar tarafından etkileşime açık platformlara taşınması gerekmektedir Elhasıl diplomasi ile dayatılan planlar ve antlaşmaların reddi tekrar diplomatik irtibat kanallarını sonuna kadar kullanarak mümkündür